windows
Περιορισμοί, λογοκρισία και παρακολούθηση-Πώς λειτουργεί σήμερα το διαδίκτυο»
Μια Ματιά στην Πραγματικότητα της Ψηφιακής Ελευθερίας το 2025
Οκτώβριος 2025
Όταν το διαδίκτυο έκανε τα πρώτα του βήματα τη δεκαετία του ’90, γεννήθηκε μέσα σε ένα κλίμα ενθουσιασμού και ελπίδας. Ήταν κάτι εντελώς νέο, μια «ψηφιακή ήπειρος» που υποσχόταν ελευθερία, ισότητα και ανοιχτή επικοινωνία για όλους. Οι πρώτοι του χρήστες μιλούσαν για έναν κόσμο χωρίς σύνορα, όπου η γνώση θα κυκλοφορούσε ελεύθερα και οι φωνές όλων —από τον επιστήμονα μέχρι τον απλό πολίτη— θα μπορούσαν να ακουστούν ισότιμα. Ήταν η εποχή που πιστέψαμε ότι το ίντερνετ θα γίνει το μεγάλο εργαλείο της δημοκρατίας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το διαδίκτυο άλλαξε τον κόσμο. Έφερε κοντά ανθρώπους από κάθε γωνιά της Γης, έδωσε φωνή σε κινήματα, ανέδειξε αλήθειες που αλλιώς ίσως να έμεναν κρυφές. Έγινε χώρος έκφρασης, μάθησης, δημιουργίας και επικοινωνίας. Όμως, όσο μεγάλωνε, τόσο πιο πολύ άρχισε να αλλάζει ο χαρακτήρας του. Οι κυβερνήσεις ανακάλυψαν τη δύναμή του, οι εταιρείες τη χρησιμοποίησαν για κέρδος, και σιγά-σιγά, η ελευθερία που κάποτε θεωρούσαμε αυτονόητη, άρχισε να περιορίζεται.
Σήμερα, το 2025, η αρχική υπόσχεση του διαδικτύου μοιάζει πιο μακρινή από ποτέ. Η ελεύθερη ροή της πληροφορίας απειλείται, η παρακολούθηση έχει γίνει καθημερινότητα και η λογοκρισία —φανερή ή αόρατη— επηρεάζει τον τρόπο που ενημερωνόμαστε, επικοινωνούμε και σκεφτόμαστε. Το ερώτημα δεν είναι πια μόνο πόσο ελεύθερο είναι το διαδίκτυο· αλλά αν μπορούμε να το κρατήσουμε πραγματικά ελεύθερο.
≈ 79%
Των χρηστών του διαδικτύου παγκοσμίως ζουν σε χώρες όπου άνθρωποι έχουν διωχθεί ή φυλακιστεί για αυτά που έχουν δημοσιεύσει online.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Statista (2024) και της ετήσιας έκθεσης Freedom on the Net 2024 του οργανισμού Freedom House, μόνο περίπου το 18 % των χρηστών του διαδικτύου απολαμβάνουν πραγματικά ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση. Οι υπόλοιποι αντιμετωπίζουν κάποια μορφή ελέγχου, παρακολούθησης ή λογοκρισίας — είτε μέσω φραγής ιστοσελίδων, είτε μέσω επιτήρησης των δημοσιεύσεων και των συνομιλιών τους.
Και αυτό δεν αφορά μόνο χώρες με αυταρχικά καθεστώτα. Όπως επισημαίνει η Freedom House, οι περιορισμοί αυτοί εξαπλώνονται πλέον και σε δημοκρατίες, όπου η λογοκρισία είναι πιο «αόρατη» — ασκείται μέσα από αλγορίθμους, φιλτραρίσματα και πολιτικές πλατφορμών που καθορίζουν ποιο περιεχόμενο τελικά φτάνει στο κοινό.
Πηγές: Statista – Internet Freedom Worldwide (2024) · Freedom House – Freedom on the Net 2024 (PDF)
Πώς Συμβαίνει Αυτό;
Οι Βασικοί Τρόποι Ελέγχου
Φραγή ιστοσελίδων: Ορισμένες ιστοσελίδες μπλοκάρονται εντελώς. Πατάς το σύνδεσμο και βλέπεις απλώς ένα μήνυμα σφάλματος.
Φιλτράρισμα περιεχομένου: Οι μηχανές αναζήτησης δείχνουν μόνο «εγκεκριμένα» αποτελέσματα. Είναι σαν να κοιτάς τον κόσμο μέσα από ένα παράθυρο που κάποιος άλλος έχει επιλέξει τι θα βλέπεις.
Σκόπιμη επιβράδυνση σύνδεσης: Ορισμένες υπηρεσίες γίνονται τόσο αργές, που πρακτικά δεν λειτουργούν. Μπορεί να μοιάζει με τεχνικό πρόβλημα, αλλά συχνά δεν είναι.
Διακοπή πρόσβασης: Σε κρίσιμες στιγμές –όπως π.χ διαδηλώσεις– ολόκληρες περιοχές μένουν χωρίς ίντερνετ. Η σιωπή επιβάλλεται με το πάτημα ενός κουμπιού.
Το 2025, μόνο στο πρώτο εξάμηνο, σημειώθηκαν 24 διακοπές πρόσβασης στο διαδίκτυο σε 10 χώρες. Εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, χωρίς επικοινωνία, ενημέρωση ή τη δυνατότητα να δείξουν τι πραγματικά συμβαίνει γύρω τους.
Ποιες Χώρες Επηρεάζονται Περισσότερο;
🇨🇳 Κίνα
Η «Μεγάλη Ψηφιακή Πύλη» της Κίνας παραμένει το πιο αυστηρό παράδειγμα διαδικτυακού ελέγχου. Χιλιάδες ιστοσελίδες είναι μπλοκαρισμένες, ενώ οι πολίτες παρακολουθούνται στενά μέσω ειδικών εφαρμογών και πλατφορμών. Σύμφωνα με την έκθεση Freedom on the Net 2024, η Κίνα κατατάσσεται ως η χώρα με το χειρότερο περιβάλλον για την ελευθερία του διαδικτύου.
🇷🇺 Ρωσία
Το 2025, η πρόσβαση σε ανεξάρτητες ειδησεογραφικές πηγές είναι σχεδόν αδύνατη. Οι φωνές που ασκούν κριτική στις αρχές φιμώνονται, και η παρακολούθηση χρηστών έχει γίνει καθημερινότητα. Οι περιορισμοί αυτοί περιλαμβάνουν φραγή ιστοσελίδων και αυστηρή εποπτεία των κοινωνικών δικτύων.
⚠️ Δεν Είναι Μόνο οι «Αυταρχικές» Χώρες
Ακόμα και σε δημοκρατίες, όπως η Νορβηγία ή η Ιαπωνία, εμφανίζονται νέες μορφές περιορισμού: αλγόριθμοι που «κρύβουν» περιεχόμενο, πλατφόρμες που ελέγχουν τι διαδίδεται και ποιοι ακούγονται. Ο έλεγχος γίνεται πιο αόρατος, αλλά εξίσου υπαρκτός, σύμφωνα με την έκθεση Freedom on the Net 2024 της Freedom House.
Γιατί Πρέπει να μας Ενδιαφέρει;
- Χάνουμε την ελεύθερη έκφραση: Όταν φοβόμαστε ότι μας παρακολουθούν, αρχίζουμε να αυτολογοκρινόμαστε. Η σιωπή γίνεται «ασφαλέστερη» επιλογή.
- Περιορίζεται η πληροφόρησή μας: Όταν αποκλείονται πηγές και άρθρα, δεν έχουμε πλήρη εικόνα για τον κόσμο γύρω μας.
- Απειλείται η ιδιωτικότητά μας: Η λογοκρισία συνήθως συνοδεύεται από παρακολούθηση. Κάποιος βλέπει τι διαβάζεις, τι γράφεις και με ποιον μιλάς.
- Πλήττεται η δημιουργικότητα: Όταν το περιεχόμενο αφαιρείται αυθαίρετα, οι δημιουργοί και οι επιχειρήσεις χάνουν το θάρρος να καινοτομήσουν.
Το Μέλλον της Ψηφιακής Ελευθερίας
Το 2025, εκατομμύρια πολίτες πήραν κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον τους μέσα σε ένα περιβάλλον λογοκριμένο και παραμορφωμένο από ψευδείς πληροφορίες.
Οι τεχνολογίες ελέγχου εξελίσσονται ραγδαία. Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται πλέον για να εντοπίζει και να αφαιρεί περιεχόμενο αυτόματα, συχνά πριν καν προλάβει να το δει το κοινό. Οι αλγόριθμοι αποφασίζουν τι θα φανεί στις οθόνες μας – και σπάνια ξέρουμε ποιος τους προγραμμάτισε ή με ποια κριτήρια.
Ωστόσο, υπάρχουν και θετικά σημάδια. Οργανώσεις, δημοσιογράφοι, προγραμματιστές και απλοί πολίτες συνεργάζονται για να διατηρήσουν το διαδίκτυο ανοιχτό. Δημιουργούνται νέα εργαλεία που επιτρέπουν ασφαλέστερη και πιο ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία, ενώ η συζήτηση για τα ψηφιακά δικαιώματα δυναμώνει.
Τι Μπορούμε να Κάνουμε;
- Ενημερωθείτε: Όσο περισσότερο γνωρίζουμε, τόσο πιο δύσκολο είναι να μας χειριστούν.
- Χρησιμοποιήστε εργαλεία προστασίας: Υπάρχουν ασφαλείς και νόμιμοι τρόποι να προστατέψτε την ιδιωτικότητά σας και να έχετε πρόσβαση σε περιορισμένο περιεχόμενο.
- Στηρίξτε την ψηφιακή ελευθερία: Οι οργανώσεις που υπερασπίζονται τα ψηφιακά δικαιώματα χρειάζονται στήριξη – οικονομική ή απλά συμπαράσταση.
- Μιλήστε για το θέμα: Όσο περισσότεροι γνωρίζουν την πραγματικότητα, τόσο πιο δύσκολο είναι να την αγνοήσει κανείς.
Το διαδίκτυο, κάποτε σύμβολο ελευθερίας, μετατρέπεται σιγά-σιγά σε έναν χώρο γεμάτο αόρατα όρια και αθέατους φραγμούς. Πολλοί άνθρωποι ζουν μέσα σε έναν ψηφιακό κόσμο που δεν είναι τόσο ανοιχτός όσο νομίζουμε.
Η ελευθερία στο διαδίκτυο δεν είναι πολυτέλεια· είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Αν τη χάσουμε, χάνουμε κάτι πολύ μεγαλύτερο – τη φωνή μας.
Τελικα το ερώτημα δεν είναι αν το διαδίκτυο είναι ελεύθερο. Το ερώτημα είναι: τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για αυτό.
